H γλώσσα ως γνώση:
Γλωσσική διδασκαλία
στην προσχολική και την πρωτοβάθμια εκπαίδευση
Σάββατο 15 Φεβρουαρίου 2020
Αρσάκειο Σχολείο Ιωαννίνων
Εισηγητής:
Γεώργιος Καψάλης
Καθηγητής Ελληνικής Φιλολογίας
Παιδαγωγικό Τμήμα Δημοτικής Εκπαίδευσης
Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων
τ. Πρύτανη τού Πανεπιστημίου Ιωαννίνων
Τίτλος:
Σύνθεση, Παραγωγή και Ορθογραφία της Ελληνικής Γλώσσας
Είναι γνωστό ότι ο λεξιλογικός πλούτος της νεοελληνικής γλώσσας βασίζεται σε δύο βασικές γλωσσικές λειτουργίες που είναι η Σύνθεση και η Παραγωγή. Αναφορικά με τη Σύνθεση θα γίνει λόγος για τα είδη των συνθέτων και την εκάστοτε σχέση που προσδιορίζει τα μέρη, τα οποία αποτελούν μία σύνθετη λέξη. Παράλληλα θα αναφερθούμε στα συνδετικά φωνήεντα, στις ορθογραφικές αλλαγές που συντελούνται κατά τη Σύνθεση, καθώς και στη θέση που καταλαμβάνει ο νεοελληνικός τόνος.
Αναφορικά με την Παραγωγή θα εξετάσουμε Ριζικές και Παράγωγες λέξεις, τη δημιουργία, τον ρόλο και τη σημασία των διαφόρων επιθημάτων, ενώ θα αναφερθούμε γενικότερα στα προσφύματα που συγκροτούν τις διάφορες παράγωγες λέξεις.
Ύστερα από τις εισηγήσεις που θα προηγηθούν για το θέμα της ορθογραφίας, θα γίνει ακολούθως αναφορά σε συγκεκριμένες ορθογραφικές επιλογές, απαντώντας και σε σχετικά ερωτήματα των συμμετεχόντων. Θα επιδιώξουμε να απαντήσουμε αφενός στο ερώτημα γιατί αλλάζει η ορθογραφία των λέξεων και αφετέρου στο γεγονός ότι για την οποιαδήποτε ορθογραφική επιλογή ακολουθούμε συντρέχουν συγκεκριμένοι λόγοι.
--------------------------------------------
Εισηγήτρια:
Σμαράγδα Παπαδοπούλου
Αναπληρώτρια καθηγήτρια Διδακτικής τής Νεοελληνικής Γλώσσας
Παιδαγωγικό Τμήμα Δημοτικής Εκπαίδευσης
Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων
Τίτλος:
Δημιουργική γραφή: η επιχειρηματολογία στην πρωτοβάθμια εκπαίδευση
Το σεμινάριο δημιουργικής γραφής και επιχειρηματολογίας εστιάζει σε βιωματικές δράσεις που απευθύνονται σε παιδιά και εφήβους στη θεματική ενότητα "πόρτες" και "μονοπάτια". Θα έχουμε την ευκαιρία να ανταμώσουμε με δημιουργικές τεχνικές και να αφήσουμε τη φαντασία μας να συνεργαστεί με τα επιχειρήματα, τα αντεπιχειρήματα και την επίκληση στο συναίσθημα. Πρόκειται για πρωτότυπες στρατηγικές ανάπτυξης δεξιοτήτων των μαθητών στη γραπτή και προφορική γλώσσα που θα μπορούσαν ενδεχομένως να εμπνεύσουν το εκπαιδευτικό προσωπικό για περαιτέρω πειραματισμό στην κατεύθυνση αυτή, της δημιουργικής έκφρασης και της επιχειρηματολογίας.
---------------------------------------
Εισηγήτρια:
Ευγενία Μαγουλά
Αναπληρώτρια Καθηγήτρια Γλωσσολογίας
Παιδαγωγικό Τμήμα Δημοτικής Εκπαίδευσης
Πανεπιστήμιο Αθηνών
Τίτλος:
Νέα πρόταση διδασκαλίας του ρήματος στο δημοτικό σχολείο. Σχεδιασμός διδακτικού υλικού.
Το ρήμα αποτελεί τη βάση της γλωσσικής επικοινωνίας και τον πυρήνα της πρότασης ενώ είναι ένα από τα δυσκολότερα ζητήματα γραμματικής και σύνταξης στη σχολική διδασκαλία. Ο παραδοσιακός τρόπος διδασκαλίας, ο οποίος εστιάζει στην εκμάθηση των τύπων, παρουσιάζει ελλείψεις. Αυτό διαπιστώνεται από τα συχνά ορθογραφικά λάθη σε γραμματικές καταλήξεις, την περιορισμένη χρήση ποικίλων ρηματικών μορφών από τους μαθητές, τη δυσκολία κατανόησης της ρηματικής σύνταξης ή και της σχετικής ορολογίας κ.λπ. Σκοπός του εργαστηρίου είναι να δοθεί μια ολοκληρωμένη και οικονομική πρόταση για τη διδασκαλία του ρήματος της ελληνικής, βασισμένη στις πιο σύγχρονες εκπαιδευτικές γραμματικές.
Η παρούσα πρόταση περιλαμβάνει απλούστερη οργάνωση του ρηματικού συστήματος με βάση σύγχρονες έννοιες (χρονική βαθμίδα, ποιόν ενεργείας, τροπικότητα), τα στάδια διδασκαλίας του ρήματος στο σχολείο, τη διασύνδεση ορθογραφίας και σύνταξης και, επιπλέον, την αξιοποίηση του κειμένου, προκειμένου οι μαθητές όχι μόνο να μαθαίνουν το σύστημα αλλά και να κατανοούν τη λειτουργία του. Στο πλαίσιο του εργαστηρίου θα προταθούν τύποι ασκήσεων και δραστηριοτήτων που καλλιεργούν τη μορφολογική επίγνωση και τη χρήση του ρήματος στην παραγωγή λόγου. Τέλος, θα σχεδιάσουμε δειγματική διδασκαλία για μια από τις παραμέτρους του ρηματικού συστήματος.
-----------------------------------------
Εισηγητής:
Αθανάσιος Μιχάλης
Επίκουρος καθηγητής Διδασκαλίας τής Νεοελληνικής ως μητρικής γλώσσας
ΦΠΨ, Πανεπιστήμιο Αθηνών
Τίτλος:
Διδασκαλία των κειμενικών ειδών: ο ρόλος και η αποτελεσματική αξιοποίηση της λειτουργικής – επικοινωνιακής γραμματικής
Την τελευταία δεκαπενταετία, η γλωσσική διδασκαλία στην πρωτοβάθμια (όσο και στη δευτεροβάθμια) εκπαίδευση εστιάζει στην κατανόηση και εμπέδωση από τους μαθητές του οργανωτικού/δομικού σχήματος και των γλωσσικών και υφολογικών συμβάσεων των βασικών κειμενικών ειδών (περιγραφή, αφήγηση, επιχειρηματολογία). Μέσω της εκπαίδευσης στα κειμενικά είδη (genre – basededucation) η γλωσσική διδασκαλία στη χώρα μας εκσυγχρονίζεται, στηριζόμενη στις θεωρητικές αρχές της συστημικής λειτουργικής γραμματικής του Halliday (Σχολή του Σύδνεϋ) και της κοινωνικής σημειωτικής του NewLondonGroup. Η αποτελεσματικότερη διδασκαλία των κειμενικών ειδών επιτυγχάνεται μέσω της διδακτικής αξιοποίησης της «γραμματικής του κειμένου» (όπως αναφέρεται στα προγράμματα σπουδών), δηλαδή της γραμματικής περιγραφής των κειμενικών λειτουργιών και των δομικών επιλογών μέσω των οποίων πραγματώνονται και, επιπρόσθετα, της σύνδεση των δομικών και υφολογικών επιλογών με το επικοινωνιακό συγκείμενο παραγωγής λόγου.
Στο πλαίσιο του εργαστηρίου, θα δοθούν συγκεκριμένα παραδείγματα διδασκαλίας των κειμενικών ειδών με βάση τα πορίσματα και τις αναλύσεις γραμματικών περιγραφών της ελληνικής γλώσσας, επικοινωνιακά και λειτουργικά προσανατολισμένων.
---------------------------------------
Εισηγήτρια:
Αλεξάνδρα Γαλάνη
Δρ Διδασκαλίας τής Ελληνικής ως ξένης γλώσσας
Παιδαγωγικό Τμήμα Δημοτικής Εκπαίδευσης
Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων
Τίτλος:
Η διδασκαλία της ελληνικής ως ξένης/δεύτερης γλώσσας: Μέθοδοι διδασκαλίας και καλές πρακτικές
Βασικός στόχος του εργαστηρίου είναι η εξοικείωση των συμμετεχόντων με μεθόδους και καλές πρακτικές που αφορούν στη διδασκαλία της ελληνικής ως ξένης/δεύτερης γλώσσας, κυρίως σε παιδιά μικρότερης ηλικίας. Θα αναφερθούμε στις κυριότερες θεωρίες εκμάθησης μίας γλώσσας, την ανάπτυξη των γλωσσικών δεξιοτήτων και στα επίπεδα ελληνομάθειας. Θα εξετάσουμε κατάλληλες δραστηριότητες για τη διδασκαλία τόσο του λεξιλογίου όσο και της γραμματικής για την ομάδα-στόχο που έχουμε θέσει. Τέλος, θα εστιάσουμε στο διαθέσιμο διδακτικό υλικό, παρουσιάζοντας σχετικά βιβλία που αναφέρονται στη συγκεκριμένη θεματική.